URL'de Karşılaştığınız '%20', '%C3%BC' Gibi İşaretler Ne Anlama Geliyor ve Neden Önemli?

Modern web'de dolaşırken, zaman zaman tarayıcınızın adres çubuğunda garip karakter dizileriyle karşılaşabilirsiniz. Özellikle karmaşık URL'lerde görülen `%20`, `%C3%BC`, `%26` gibi işaretler ilk bakışta bir hataymış gibi algılanabilir. Ancak endişelenmeyin; bu işaretler aslında bir hata değil, web'in temel işleyişini sağlayan standart bir URL kodlama mekanizmasının bir parçasıdır. Bu makalede, bu işaretlerin ne anlama geldiğini, neden kullanıldıklarını ve bir web yöneticisi, SEO uzmanı ve özellikle AdSense yayıncısı olarak sizin için neden bu kadar önemli olduklarını detaylıca inceleyeceğiz.
Web'in başlangıcından bu yana, URL'lerin belirli kurallar çerçevesinde oluşturulması gerektiği kabul edilmiştir. Bu kuralların temel amacı, dünya genelindeki milyarlarca web sayfasının, farklı dillerde ve farklı sistemlerde bile olsa, sorunsuz bir şekilde erişilebilir olmasını sağlamaktır. Bu "garip" karakterler, bu evrensel uyumluluğun garantörleridir ve göz ardı edilmeleri, web sitenizin performansı, arama motoru görünürlüğü ve hatta reklam gelirleri üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratabilir.

URL Kodlama (Percent-Encoding) Nedir?

URL kodlama, teknik adıyla "percent-encoding" (yüzde kodlama), bir URL içinde yer alabilecek ancak özel anlamları olan veya URL'lerde doğrudan kullanılmasına izin verilmeyen karakterlerin, güvenli bir şekilde temsil edilmesini sağlayan bir yöntemdir. RFC 3986 gibi uluslararası standartlar tarafından tanımlanmıştır. Bir URL'nin güvenli karakter seti, Latin alfabesi harfleri (a-z, A-Z), rakamlar (0-9) ve birkaç özel sembolle (`-`, `_`, `.`, `~`) sınırlıdır. Bu setin dışındaki herhangi bir karakter, bir web adresinde doğrudan kullanılamaz.
Peki, bu durumda boşluklar, Türkçe karakterler (ç, ğ, ı, ö, ş, ü), matematiksel semboller (`+`, `=`, `&`, `/`), ya da diğer dillerdeki özel karakterler nasıl işlenir? İşte tam da bu noktada URL kodlama devreye girer. Bu sistem, izin verilmeyen karakterleri, yüzde işareti (%) ile başlayan ve ardından karakterin onaltılık (hexadecimal) değerini temsil eden iki basamaklı bir kodla değiştirir.
En yaygın örneklerden biri boşluktur. Bir URL'de doğrudan boşluk kullanılamaz; bu nedenle boşluk karakteri `%20` ile kodlanır. Çünkü 20, boşluk karakterinin ASCII tablosundaki onaltılık karşılığıdır. Benzer şekilde, '&' işareti `%26` olur (çünkü '&' URL'lerde parametreleri ayırmak için kullanılır ve bu bir güvenlik açığına yol açabilir), '/' işareti ise `%2F` olarak kodlanır (çünkü '/' dizinleri ayırmak için kullanılır).

ASCII ve UTF-8 Farkı: Neden '%C3%BC' Gibi Karakterler Görürüz?

URL kodlamanın daha iyi anlaşılması için, karakter kodlama standartlarını da anlamak önemlidir. Tarihsel olarak, web ASCII (American Standard Code for Information Interchange) kodlamasını kullanıyordu. ASCII, İngilizce karakterler ve temel semboller için yeterli olan 128 karakterlik sınırlı bir settir. Ancak dünya genelinde web'in yaygınlaşmasıyla, Türkçe, Almanca, Çince, Japonca gibi dillerdeki özel karakterlerin temsil edilmesi ihtiyacı doğdu.
İşte bu noktada UTF-8 (Unicode Transformation Format - 8-bit) devreye girdi. UTF-8, Unicode karakter setini kullanarak neredeyse tüm dillerdeki karakterleri temsil edebilen, esnek ve geriye dönük uyumlu bir kodlama standardıdır. Çoğu modern web sitesi ve tarayıcı bugün UTF-8 kullanmaktadır.
Peki, bu '%C3%BC' gibi kodlamalar nereden geliyor? 'ü' gibi özel Türkçe karakterler, ASCII'de doğrudan karşılığı olmayan karakterlerdir. UTF-8'de ise bu karakterler genellikle birden fazla bayt (byte) ile temsil edilir. Örneğin, 'ü' karakterinin UTF-8 karşılığı C3 BC'dir (onaltılık olarak). URL kodlama kurallarına göre, bu iki bayt ayrı ayrı kodlanır: `%C3` ve `%BC`. Böylece, URL'de bir 'ü' karakteri gördüğünüzde, bu '%C3%BC' olarak kodlanmış bir dizeye dönüşür. Benzer şekilde, 'ç' için `%C3%A7`, 'ş' için `%C5%9F` gibi kodlamalar görebilirsiniz. Bu, dünya dillerindeki karakterlerin, URL yapısını bozmadan, web standartlarına uygun bir şekilde taşınmasını sağlar.

URL Kodlamanın Önemi: Neden Her Web Yöneticisi Bilmeli?

URL kodlamanın sadece teknik bir detaydan ibaret olduğunu düşünmek büyük bir yanılgı olur. Bu mekanizma, web sitenizin erişilebilirliğinden, arama motoru performansına, kullanıcı deneyiminden reklam gelirlerinize kadar birçok kritik alanı doğrudan etkiler.

Tarayıcı Uyumluluğu ve İşlevsellik

Doğru URL kodlama, web sitenizin tüm tarayıcılarda (Chrome, Firefox, Safari, Edge vb.) ve cihazlarda (masaüstü, mobil) sorunsuz çalışmasını sağlar. Yanlış veya eksik kodlanmış URL'ler, tarayıcıların sayfanızı bulamamasına, bozuk bağlantılara, hatalı içerik yüklemelerine veya hatta güvenlik açıklarına yol açabilir. Bu durum, web sitenizin ziyaretçiler için kullanılamaz hale gelmesi demektir.

SEO Uyumluluğu

Arama motorları, URL'leri web sayfalarını indekslemek ve anlamak için kullanır. Googlebot ve diğer arama motoru botları, web sitenizi tararken URL yapınıza büyük önem verir.
* Doğru Anlama: Yanlış kodlanmış URL'ler, arama motorlarının sayfanızın içeriğini yanlış anlamasına veya hiç anlamamasına neden olabilir. Örneğin, `/makale?baslik=urun-incelemesi` yerine `/makale?baslik=urun incelemesi` yazarsanız, arama motoru bunu ya bir hata olarak algılayabilir ya da URL'yi doğru bir şekilde eşleştiremeyebilir.
* Tutarlı URL'ler: Arama motorları için tekil ve temiz URL yapıları esastır. Bir sayfanın farklı kodlanmış URL'leri, arama motorlarının gözünde farklı sayfalarmış gibi algılanabilir. Bu da kopya içerik sorunlarına yol açabilir ve sayfanızın sıralamasını olumsuz etkileyebilir. Doğru SEO uyumluluğu için URL'lerin standartlara uygun olması şarttır.
* Kullanıcı Deneyimi: Her ne kadar tarayıcılar kodlanmış karakterleri genellikle otomatik olarak çözüp gösterse de, adres çubuğunda okunması zor, karmaşık karakter dizileri görmek kullanıcı deneyimini olumsuz etkileyebilir. Temiz ve anlaşılır URL'ler, kullanıcıların web sitenize olan güvenini artırır ve link paylaşımını kolaylaştırır. Arama motorları da dolaylı olarak bu tür deneyimleri önemser.

Güvenlik

URL kodlama, web güvenliği açısından da kritik bir rol oynar. Özellikle form gönderimlerinde veya URL parametrelerinde kullanılan verilerin doğru şekilde kodlanması, kötü niyetli kullanıcıların URL enjeksiyonu veya diğer saldırı türleri aracılığıyla sisteminize zarar vermesini engellemeye yardımcı olur.

AdSense Politikalarına Uyum ve Reklam Gösterimi

AdSense yayıncıları için URL kodlama, doğrudan gelirlerini etkileyen bir konudur. Google AdSense botları, reklamları sayfanızın içeriğiyle eşleştirmek ve hedeflemek için URL'ler dahil olmak üzere sayfa yapısını inceler.
* Botların Sayfayı Anlaması: Yanlış veya standart dışı kodlanmış URL'ler, AdSense botlarının sayfanızı doğru bir şekilde indekslemesini ve içeriğini analiz etmesini engelleyebilir. Botlar içeriği anlayamadığında, alakalı reklamları hedefleyemez veya hiç reklam gösteremez. Bu durum, potansiyel gelir kaybına yol açar.
* Politika İhlalleri: Google'ın AdSense politikaları, kullanıcıları yanıltıcı veya kötü amaçlı içerik barındıran URL'lere karşı oldukça katıdır. Bazı durumlarda, kötü niyetli veya aşırı kodlanmış URL yapıları, içerik gizleme (cloaking) girişimi olarak yorumlanabilir ve bu da ciddi AdSense politikaları ihlallerine yol açarak hesabınızın askıya alınmasına neden olabilir.
* Alakalı Reklamlar: Doğru bir şekilde kodlanmış ve anlaşılır URL'ler, reklamverenlerin reklamlarının doğru kitleye ulaşmasına yardımcı olur. Bu da daha yüksek TBM (tıklama başına maliyet) ve daha iyi reklam performansı anlamına gelebilir.
* Güven ve Şeffaflık: Google, web yöneticilerinin ve reklamverenlerin arasında şeffaflığı ve güveni sağlamayı hedefler. Temiz ve standartlara uygun URL'ler, bu güven ortamına katkıda bulunur ve AdSense programının sağlıklı işleyişi için önemlidir.
Kısacası, doğru URL kodlama yalnızca teknik bir detay değil, aynı zamanda web sitenizin genel sağlığı, SEO başarısı ve AdSense gelirleri için hayati bir unsurdur.

Pratik Uygulamalar ve URL Kodlama Aracı

URL kodlamanın ne anlama geldiğini ve neden önemli olduğunu anladık. Peki, pratik uygulamada web yöneticileri olarak bu bilgiyi nasıl kullanacağız?
Modern web geliştirme çerçeveleri, içerik yönetim sistemleri (CMS) ve programlama dilleri, genellikle URL kodlamayı otomatik olarak halleder. Örneğin, WordPress gibi bir CMS kullanıyorsanız, bir gönderi başlığına Türkçe karakterler veya özel semboller eklediğinizde, sistem bunu otomatik olarak SEO dostu ve kodlanmış bir URL'ye dönüştürecektir. PHP'deki `urlencode()` ve `urldecode()` fonksiyonları, JavaScript'teki `encodeURIComponent()` ve `decodeURIComponent()` gibi fonksiyonlar, geliştiricilere bu işlemi manuel olarak yapma imkanı sunar.
Ancak yine de, özellikle dinamik içerik üreten veya URL parametreleriyle yoğun çalışan sitelerde, kodlamanın doğru yapıldığından emin olmak önemlidir. Bu noktada, çeşitli online URL Kodlama Aracı (URL Encoder/Decoder) siteleri oldukça faydalıdır. Bu araçlar sayesinde, elle oluşturduğunuz veya başka bir kaynaktan gelen URL'leri test edebilir, doğru şekilde kodlanıp kodlanmadıklarını kontrol edebilir ve gerekirse kodlayıp/kodunu çözebilirsiniz. Bu tür araçlar, hata ayıklama ve sorun giderme süreçlerinde size değerli zaman kazandırabilir.
Örneğin, bir e-ticaret siteniz varsa ve ürünlerinizi filtrelemek için URL parametreleri kullanıyorsanız: `siteniz.com/kategori?marka=X&beden=XL` gibi. Eğer marka adında boşluk veya özel karakter varsa, `siteniz.com/kategori?marka=Beyaz%20Eşya&beden=XL` şeklinde doğru bir şekilde kodlandığından emin olmalısınız.
İç linkleme stratejilerinizde de temiz URL'ler kullanmaya özen gösterin. Örneğin, web sitenizdeki diğer ilgili bir makaleye bağlantı verirken (`/makale.php?sayfa=seo-icin-url-yapisi`), URL'nin kodlama standartlarına uygun olduğundan emin olun. Bu, hem kullanıcı deneyimini iyileştirir hem de arama motoru botlarının site yapınızı daha iyi anlamasına yardımcı olur.

Sık Yapılan Hatalar ve Kaçınılması Gereken Durumlar

URL kodlama önemli olduğu kadar, yanlış uygulamalar da ciddi sorunlara yol açabilir. İşte kaçınmanız gereken bazı yaygın hatalar:
* Çift Kodlama (Double Encoding): Bir URL'nin birden fazla kez kodlanmasıdır. Örneğin, boşluk karakterini önce `%20` olarak kodlayıp, sonra bu `%20` stringini tekrar kodlarsanız, `%2520` gibi anlamsız bir dizi elde edersiniz (çünkü % karakteri de kodlandığında %25 olur). Bu durum, tarayıcıların veya sunucuların URL'yi yanlış yorumlamasına neden olabilir.
* Yanlış Karakter Seti Kullanımı: UTF-8 yerine ISO-8859-1 gibi eski bir karakter setiyle URL'leri kodlamak, özellikle çok dilli sitelerde karakter bozulmalarına yol açabilir. Her zaman UTF-8 kullanmaya özen gösterin.
* Gereksiz Kodlama: Güvenli olarak kabul edilen karakterleri (harfler, rakamlar, `-`, `_`, `.`, `~`) kodlamak gereksizdir ve URL'yi karmaşık hale getirir. Yalnızca kodlanması gereken karakterleri kodlayın.
* Tutarsızlık: Web sitenizin farklı bölümlerinde veya farklı uygulamalar arasında tutarsız kodlama standartları kullanmak, botlar için karmaşa yaratabilir ve SEO uyumluluğunu düşürebilir.
Web sitenizin genel SEO performansı ve teknik sağlığı için, sayfa hızı optimizasyonu gibi diğer kritik konulara dikkat ederken (`/makale.php?sayfa=sayfa-hizi-optimizasyonu`), URL kodlamanın da doğru ve tutarlı bir şekilde uygulandığından emin olmak önemlidir.

Sonuç

URL'lerde karşılaştığınız '%20', '%C3%BC' gibi işaretler, sadece teknik bir detay olmaktan çok daha fazlasıdır. Bunlar, web'in dünya çapında erişilebilir, işlevsel ve güvenli olmasını sağlayan temel bir mekanizma olan URL kodlamanın somut örnekleridir. Bir web yöneticisi veya SEO uzmanı olarak, bu kodlamanın ardındaki mantığı anlamak ve sitenizde doğru bir şekilde uygulandığından emin olmak, web sitenizin arama motoru sıralamaları, kullanıcı deneyimi ve en önemlisi AdSense politikalarına uyum sağlayarak reklam gelirleriniz üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir.
Modern CMS ve programlama dilleri bu süreci büyük ölçüde otomatikleştirse de, özellikle özel karakterler veya parametreler içeren URL'lerle çalışırken uyanık olmak ve gerektiğinde bir URL Kodlama Aracı kullanarak doğrulamak hayati öneme sahiptir. Temiz, standartlara uygun ve doğru kodlanmış URL'ler, sadece teknik bir gereklilik değil, aynı zamanda dijital varlığınızın başarısı için atılmış sağlam bir adımdır. Bu detaylara hakim olmak, sitenizin web ekosisteminde sorunsuz bir şekilde var olmasının ve hedeflerine ulaşmasının anahtarıdır.