JavaScript encodeURI ve encodeURIComponent Hangi Durumda Kullanılmalı?

Web dünyasında, URL'ler bilgiye ulaşımın ve etkileşimin temel taşıdır. Ancak bu temel taşlar, özel karakterler, Türkçe karakterler veya sistem tarafından ayrılmış belirli işaretler içerdiğinde sorun yaratabilir. Bu noktada URL kodlama devreye girer. Bir SEO editörü olarak, Google AdSense politikalarına uygun ve kullanıcı dostu bir web sitesi yönetirken URL kodlamanın doğru anlaşılması ve uygulanması kritik öneme sahiptir. Yanlış veya eksik kodlama, hem sitenizin işlevselliğini bozabilir hem de AdSense reklamlarının doğru şekilde çalışmasını engelleyerek gelir kaybına ve hatta politika ihlallerine yol açabilir.
JavaScript, web geliştiricilerine bu URL kodlama süreçlerini yönetmek için `encodeURI()` ve `encodeURIComponent()` adında iki güçlü fonksiyon sunar. Her ikisi de URL'lerdeki özel karakterleri web standartlarına uygun hale getirme amacı taşır ancak kullanım alanları ve kodlama yaklaşımları farklıdır. Bu makalede, bu iki fonksiyonun ne zaman ve hangi koşullarda kullanılması gerektiğini, aralarındaki farkları ve Google AdSense politikaları bağlamında önemini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

URL Kodlamanın Temel Amacı ve Önemi

URL kodlamanın ana amacı, belirli karakterlerin bir URL içerisinde güvenli ve doğru bir şekilde iletilmesini sağlamaktır. URL'ler sadece alfanümerik karakterlerden (A-Z, a-z, 0-9) ve birkaç özel işaretten (`-`, `_`, `.`, `~`) oluşabilir. Bunun dışındaki tüm karakterler (Türkçe karakterler, boşluk, `&`, `=`, `/`, `?`, `#`, `+` gibi ayrılmış karakterler) özel bir formata dönüştürülmelidir. Bu dönüşüm genellikle `%xx` (onaltılık sistemdeki ASCII kodu) şeklinde yapılır.
Bu kodlama işlemi, tarayıcıların ve sunucuların URL'yi doğru bir şekilde yorumlamasını garanti eder. Örneğin, bir arama sorgusunda boşluk karakteri kullanıldığında, bu karakter boşluk olarak değil, `%20` şeklinde kodlanarak iletilir. Aksi takdirde, boşluk karakteri URL'nin farklı bir bölümünü ifade edebilir veya URL'yi tamamen geçersiz kılabilir.
Web güvenliği açısından da URL kodlama büyük önem taşır. Yanlış kodlama veya hiç kodlama yapmamak, siteler arası komut çalıştırma (XSS) gibi güvenlik açıklarına kapı aralayabilir. Doğru kodlanmış URL'ler, sunucu tarafındaki uygulamaların da gelen veriyi doğru işlemesini sağlar. Google AdSense gibi reklam platformları için, URL'lerin doğru bir şekilde kodlanması, reklamların hedefleme, izleme ve performans ölçümlemesi için kullanılan parametrelerin eksiksiz ve hatasız bir şekilde iletilmesi açısından hayati rol oynar.

JavaScript'te URL Kodlama Araçları: Genel Bakış

JavaScript, URL'leri güvenli hale getirmek için iki ana fonksiyon sunar: `encodeURI()` ve `encodeURIComponent()`. Her ikisi de belirli karakterleri UTF-8 formatında kodlar ve ardından bu kodları `%xx` şeklinde URL'ye uygun hale getirir. Bu fonksiyonlar, web sayfalarınızda dinamik olarak URL'ler oluştururken veya mevcut URL'leri manipüle ederken en büyük yardımcılarınızdır. Bir URL Kodlama Aracı olarak bu fonksiyonlar, karmaşık web uygulamalarında veri bütünlüğünü sağlamak için olmazsa olmazdır.

`encodeURI()` Fonksiyonu: Ne Zaman ve Neden Kullanılmalı?

`encodeURI()` fonksiyonu, genellikle bir bütün olarak ele alınan bir URL'yi kodlamak için kullanılır. Bu fonksiyon, bir URL'nin yapısını oluşturan ve özel anlamları olan karakterleri (örneğin `/`, `?`, `:`, `#`, `;`, `&`, `=`, `$`, `+`, `,` gibi) kodlamaz. Bunun nedeni, bu karakterlerin bir URL'nin mantıksal bölümlerini (protokol, domain, yol, sorgu parametreleri, fragment) birbirinden ayırmasıdır. Eğer bu karakterler de kodlansa, URL'nin bütünlüğü bozulur ve tarayıcı tarafından doğru bir şekilde çözümlenemez.
Kullanım Durumları:
1. Tam URL Kodlama: Elinizde zaten tam ve geçerli bir URL dizesi varsa ve içinde boşluk veya Türkçe karakter gibi sorun yaratabilecek metinler bulunuyorsa `encodeURI()` kullanmalısınız. Örneğin, kullanıcı tarafından girilen bir bağlantıyı güvenli hale getirmek istediğinizde.
* Örnek: `https://www.example.com/ürünler/detay?isim=yeni ürün & boy=xl` gibi bir URL'yi `https://www.example.com/%C3%BCr%C3%BCnler/detay?isim=yeni%20%C3%BCr%C3%BCn%20&%20boy=xl` şekline dönüştürür. Gördüğünüz gibi `?`, `&`, `=` gibi yapısal karakterler kodlanmazken, boşluk ve Türkçe karakterler güvenli hale getirilir.
2. Yol Segmentleri: Bir URL'nin sadece bir yol segmentini kodlarken, ancak bu segmentin içinde `/` gibi karakterlerin özel bir anlamı olmadığı (yani segmentin kendisinin bir dosya adı veya dizin adı olduğu) durumlarda da kullanılabilir. Ancak bu durum, genellikle `encodeURIComponent()` için daha uygun olabilir; bu yüzden dikkatli olunmalıdır.
AdSense Politikaları Bağlamında Önemi:
`encodeURI()`'nin doğru kullanımı, sitenizdeki dinamik olarak oluşturulmuş bağlantıların veya yönlendirmelerin AdSense robotları tarafından doğru bir şekilde taranmasını sağlar. URL bütünlüğü korunarak reklam platformunun içeriğinizi ve site yapınızı doğru anlamasına yardımcı olur. Eğer bir AdSense reklamına yönlendiren veya onunla ilişkili bir URL (örneğin, bir tıklama izleyici URL'si) yanlış kodlanırsa, reklamın gösterimi, tıklama takibi veya gelir raporlaması aksayabilir. Bu da hem gelir kaybına hem de AdSense politikaları çerçevesinde site performansının olumsuz etkilenmesine yol açabilir. Bu fonksiyon, özellikle '/makale.php?sayfa=url-yapisi-ve-seo-onemi' gibi sitenizin genel URL yapısını oluştururken metinleri kodlamak için idealdir.

`encodeURIComponent()` Fonksiyonu: Ne Zaman ve Neden Kullanılmalı?

`encodeURIComponent()` fonksiyonu, bir URL'nin *tek bir bileşenini* kodlamak için tasarlanmıştır. Bu fonksiyon, `encodeURI()`'ye kıyasla çok daha agresif bir kodlama yapar. Neredeyse tüm özel karakterleri (boşluklar, Türkçe karakterler, hatta `/`, `?`, `#`, `&`, `=`, `:`, `,`, `$`, `+`, `@` gibi `encodeURI()` tarafından dokunulmayan karakterler dahil) kodlar. Bu karakterleri kodlamasının nedeni, bu fonksiyonun URL'nin bir parçası olan metinlerin, URL'nin kendisinin yapısal bir öğesi gibi yorumlanmasını engellemektir.
Kullanım Durumları:
1. Sorgu Parametreleri: Bir URL'nin sorgu dizesindeki (query string) anahtar veya değerleri kodlarken vazgeçilmezdir. Örneğin, bir arama kutusuna girilen metnin bir URL parametresine eklenmesi gerektiğinde.
* Örnek: `?q=ürün resmi & boyutu` kısmındaki `ürün resmi & boyutu` değerini kodlamak istediğinizde. `encodeURIComponent("ürün resmi & boyutu")` sonucu `%C3%BCr%C3%BCn%20resmi%20%26%20boyutu` olur. Bu sayede `&` karakteri, yeni bir parametre ayırıcısı olarak değil, değerin bir parçası olarak algılanır.
2. Yol Segmentleri (Çok Özel Durumlar): Eğer bir yol segmenti içinde `/` veya `.` gibi karakterlerin özel anlamları varsa (örneğin, bir dosya adı içinde `/` karakteri), bu segmenti `encodeURIComponent()` ile kodlamak gerekebilir.
3. Dinamik Veri Aktarımı: Form gönderimlerinden veya JavaScript üzerinden API çağrılarına gönderilen verileri URL üzerinden iletirken.
AdSense Politikaları Bağlamında Önemi:
`encodeURIComponent()` fonksiyonu, Google AdSense reklam isteklerinde dinamik olarak iletilen veri aktarımı için hayati öneme sahiptir. Özellikle özel kanallar, raporlama parametreleri veya dinamik reklam birimleri için URL'lere eklenen anahtar kelimeler, kategoriler veya kullanıcı ID'leri gibi bilgiler bu fonksiyonla kodlanmalıdır. Yanlış kodlama, AdSense'in bu verileri doğru bir şekilde almasını engelleyebilir, bu da reklam hedeflemesinin bozulmasına, eksik raporlamaya ve dolayısıyla gelir kaybına neden olabilir. Ayrıca, AdSense reklamlarıyla etkileşime geçen bir kullanıcının referans URL'sini veya tıklama sonrası hedefini manipüle etme potansiyeli taşıyan hatalı kodlanmış URL'ler, ciddi AdSense politikaları ihlallerine yol açabilir. Örneğin, '/makale.php?sayfa=adsense-performans-optimizasyonu' gibi performans odaklı makalelerde, doğru URL parametrelerinin AdSense tarafından nasıl işlendiğini anlamak önemlidir.

Temel Farklar ve Seçim Kriterleri

Aşağıdaki tablo benzeri bir karşılaştırma, iki fonksiyon arasındaki farkları daha net anlamanıza yardımcı olacaktır:
| Özellik | `encodeURI()` | `encodeURIComponent()` |
| :---------------- | :---------------------------------------------------- | :------------------------------------------------------ |
| Kodlama Amacı | Tam bir URL'yi kodlamak için. | Bir URL'nin tek bir bileşenini (parametre değeri, yol segmenti) kodlamak için. |
| Agresiflik | Daha az agresif; URL yapısal karakterlerini korur. | Daha agresif; URL yapısal karakterlerinin çoğunu kodlar. |
| Koruduğu Karakterler | Alfa-sayısal (`A-Z a-z 0-9`) ve `- _ . ~ ! * ' ( ) ; : @ & = + $ , / ? #` | Alfa-sayısal (`A-Z a-z 0-9`) ve `- _ . ~ ! * ' ( )` |
| Ne Zaman Kullanılır | Tam URL'ler veya nispeten güvenli yol segmentleri. | Sorgu parametrelerinin değerleri, dinamik yol segmentleri. |
Seçim Kriterleri:
* Tüm bir URL'yi mi kodluyorsunuz? O zaman `encodeURI()` kullanın. Amacınız URL'nin geçerliliğini korumaksa, bu doğru seçimdir.
* Bir URL'nin bir parçasını (sorgu parametresi değeri, yol segmenti gibi) mı kodluyorsunuz? O zaman `encodeURIComponent()` kullanın. Bu, parçanın URL'nin yapısını bozmasını engeller.
Genel kural olarak, eğer bir dizenin bir URL'nin *içine* parametre veya değer olarak ekleneceğini biliyorsanız ve bu dizenin URL'nin yapısını etkilemesini istemiyorsanız, `encodeURIComponent()` kullanmak daha güvenlidir.

AdSense Politikaları ve URL Kodlamanın İlişkisi

Google AdSense, yayıncılarından web sitelerinin doğru çalıştığından ve kullanıcı deneyiminin olumsuz etkilenmediğinden emin olmalarını ister. Bu, AdSense politikalarının temelini oluşturur. URL kodlama, bu beklentinin önemli bir parçasıdır:
1. Valid Ad Requests (Geçerli Reklam İstekleri): AdSense reklam kodunuz, reklamları almak ve göstermek için Google sunucularına istekler yapar. Bu isteklerin URL'leri, sitenizin URL'si, anahtar kelimeler veya hedefleme bilgileri gibi çeşitli parametreler içerebilir. Eğer bu parametreler yanlış kodlanırsa, istekler geçersiz hale gelir ve reklam gösterimleri gerçekleşmez. Bu, gelirinizi doğrudan etkiler.
2. Content Consistency (İçerik Tutarlılığı): AdSense robotları, sitenizi tarayarak içeriğinizi anlar ve buna göre alakalı reklamlar sunar. Yanlış kodlanmış dinamik URL'ler, robotların içeriği doğru bir şekilde dizine eklemesini engelleyebilir, bu da alakalı reklamların gösterimini ve potansiyel geliri azaltabilir.
3. User Experience (Kullanıcı Deneyimi): Kötü URL kodlaması, kırık bağlantılara, 404 hatalarına veya kullanıcıların beklediği içeriğe ulaşamamasına yol açabilir. Google, kullanıcı deneyimini olumsuz etkileyen siteleri sevmez ve bu durum reklam sınırlamalarına veya hesap askıya alma işlemlerine neden olabilir. `encodeURI` ile korunmuş güvenli web deneyimi, AdSense için anahtar niteliğindedir.
4. Policy Compliance (Politika Uyumluluğu): Bazı durumlarda, URL manipülasyonları veya yanıltıcı bağlantılar AdSense'in yayıncı politikalarını doğrudan ihlal edebilir. Yanlış kodlama, kasıtsız olsa bile bu tür bir manipülasyon olarak algılanabilir veya sitenizin AdSense kurallarını ihlal etmesine yol açacak başka davranışlara neden olabilir.

Yaygın Hatalar ve Kaçınılması Gereken Durumlar

* Çift Kodlama (Double Encoding): Bir URL bileşenini veya URL'yi zaten kodlanmışken tekrar kodlamak en sık yapılan hatalardan biridir. Bu, `%20` gibi kodlanmış karakterlerin tekrar `%2520` şeklinde kodlanmasına yol açar ve URL'yi çözümlenemez hale getirir. Her zaman veriyi *bir kez* kodladığınızdan emin olun.
* Hiç Kodlama Yapmamak: Özel karakterler içeren dizeleri doğrudan bir URL'ye eklemek, çoğu zaman URL'yi bozar ve güvenlik açıkları oluşturabilir.
* Yanlış Fonksiyonu Kullanmak: Tüm bir URL'yi `encodeURIComponent()` ile kodlamak, URL'nin yapısal karakterlerini (örneğin `http://`) de kodlayarak URL'yi tamamen işlevsiz hale getirir. Tersine, bir sorgu parametresinin değerini `encodeURI()` ile kodlamak, içindeki `&` veya `=` gibi karakterlerin hala yapısal bir rol oynamasına izin vererek URL'yi yanlış yorumlanmasına neden olabilir.

Sonuç: Doğru Kodlama, Sorunsuz Bir Web Deneyimi

JavaScript'teki `encodeURI()` ve `encodeURIComponent()` fonksiyonları, web geliştiricilerinin URL'lerle güvenli ve etkili bir şekilde çalışmasını sağlayan temel araçlardır. Doğru fonksiyonu doğru bağlamda kullanmak, sitenizin işlevselliğini, veri aktarımı bütünlüğünü ve web güvenliğini garanti altına alır.
Bir SEO editörü olarak, bu fonksiyonların AdSense politikalarıyla olan sıkı ilişkisini anlamak çok önemlidir. Yanlış URL kodlaması, reklam gösterimlerinin engellenmesine, hedeflemenin bozulmasına, raporlama hatalarına ve hatta ciddi AdSense politikaları ihlallerine yol açarak gelir kaybına neden olabilir. Bu nedenle, dinamik URL'ler oluştururken veya URL parçalarını manipüle ederken bu iki fonksiyon arasındaki farkları ve kullanım senaryolarını iyi kavramak, hem sitenizin teknik performansını artırır hem de SEO uyumluluğunu destekler. Unutmayın, doğru URL kodlama pratikleri, sadece teknik bir gereklilik değil, aynı zamanda kullanıcılarınıza ve reklam iş ortaklarınıza karşı gösterdiğiniz profesyonelliğin ve sorumluluğun bir yansımasıdır.